چرا به ‌اجاق قسم می‌خوریم ؟

هر وقت که در ایلات و قبایل مختلف ایران بخصوص ایلات قشقایی به کلمه « اجاق » برمی خوریم، خود به خود یک مفهوم تقدس وپاکی در ذهنمان ایجاد می‌شود.

    دلیل مقدس بودن این اجاق چیست؟‌ .چرا در بین ایلات اعم از ترک، فارس ، لر ، کرد ، بلوچ ، عرب و… به اجاق احترام قائلند؟‌ چرا برروی اجاق قسم می‌خورند؟ ‌چرا نو عروسانی که به خانه بخت بدرقه می‌شوند، برخاک وخاکستر اجاق پدری سجده می‌کنند؟ ‌چرا درهنگام روشن شدن آتش و یا رؤیت هلال ماه صلوات می‌کشند؟ چرا بر خطوط قرآن و کتب مقدس و سنگ نوشته‌های مزار مردگان خود دست می‌کشند وسپس کف دست را بر پیشانی و صورت مالیده و صلوات می‌فرستند؟ و چرا …؟ ‌وچرا…؟

    شاید بتوان جواب همه این چراها را در دو عبارت «آتش‌پرستی و سواد پرستی» ایرانیان قدیم خلاصه کرد

اما چرا؟ ‌و چگونه؟

می‌دانیم که زردشت پیامبر مشهور ایرانی که دوران زندگی پر بارش از ۴۵۰۰ الی ۹۵۰۰ سال پیش در هاله‌ای از ابهام فرورفته ، از مادری به نام «‌دوغدو » ‌در آذربایجان متولد می‌شود.

این ابر مرد تاریخ کهن ایران زمین شیوه آتش پرستی را به دلایل زیر در ایران بنیانگذاری می‌کند

    ۱ ـ آتش گرم و پر حرارت است.

    ۲ ـ آتش روشنی بخش و شادی آفرین

    ۳ ـ تمایل آتش رو به بالاست و به طرف بالا شعله می‌کشد.

    ۴ ـ آتش به رنگ سرخ است سرخی چهره نشانه شادابی و سلامتی است.

    ۵ ـ‌ راهبر و راهنما ست و درشبهای تاریک مسافران در راه مانده را هدایت می‌کند.

    ۶ ـ گروهی را در اطراف خود جمع می‌کند تا آنها بتوانند با همدیگر مصاحبه و تبادل نظر بنمایند.

و…

یعنی که انسان متعالی با الهام از آتش بایستی گرم و پر شور ، شاداب و شادی‌آفرین، مترقی، راهنما، راهبر ، ناقل اندیشه و… باشد.

بنابراین آتش به خاطر این ویژگیها مقدس شده و مورد احترام همه ایرانیان بخصوص قشقایی‌ها گردیده که با دیده عزت و احترام به آن می‌نگرند واجاق را هم به خاطر این که مکان افروختن آتش است، مقدس شمرده و به آن قسم می‌خورند.

اجداد دیرین وگذشتگان ما نیز اخترع خطوط تحریری قدیم را به پیامبران و پیامبرزادگان نسبت داده وخطوط اولیه را پاک .مقدس شمرده‌اند.

بعضی از زبانشناشان ومورخین، تاریخ نگارش کتاب اوستا را ۹۵۰۰ سال پیش می‌داند که خط آن به وسیله حضرت زرتشت اختراع شده است.

درکتب مختلف تاریخی می‌خوانیم که حضرت نوح دارای سه پسر بوده: ‌سام و حام . یافث .

مورخین می گویند که ترکان از اولاد یافث اند و می‌نویسند:

اوغوزخان که یکی ازنوادگان یافث ابن نوح بوده، ۲۴ نوه داشته که همین افراد ۲۴ قبیله عمده ترکان قدیم دنیا را تشکیل داده اند.

اوغوزخان قبل از اینکه بمیرد، ۲۴ علامت مختلف تعیین می‌کند و هرکدام از این علائم را به یکی از نوادگان خود میدهد تا با آن علائم قبیله خود را مشخص کنند، ‌گوسفندان خود را با آن داغ کنند و بر سنگ مزار مردگان خود حک کنند.

این علائم که در ایلات و طوایف مختلف قشقایی « اوجاق»‌ نامیده می‌شود، سمبل موجودیت هر قبیله به شمار می‌رود اما در واقع حرف یا حروفی از الفبای اورخون می‌باشد. بنابراین خط اورخون که بعد از خط میخی مهمترین و قدیمی ترین خط تحریری دنیا می‌باشد، ازاختراعات نوادگان حضرت نوح می‌باشد و به همین خاطر این خط را مقدس می‌شمارند.

قدیمی ترین آثار خط اورخون (گؤک تورک ) کتیبه‌های اورخون می‌باشد که در مغولستان امروز موجود است و سابقه کتابت این سنگ نوشته‌ها به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد.

در آسیای میانه حدود ۱۰۵۰۰ لوحه با الفبای اورخون (خط قدیمی ترکان )وجود دارد که این چنین گنجینه‌ای در دنیا بی‌نظیر است وبرای هیچ زبانی این همه گنجینه یافت نشده است.

گفتیم که اجاق (خط‌اورخون ) را به شکل تامغا ( داغما) یا مهر برپوست حیوانات یا صنایع دستی و سنگ قبراموات حک می‌کردند:

نگارنده این سطور خود شاهد ماجرا بوده و تعدادی از حروف حک‌شده بر روی سنگ قبر مردگان را مشاهده کرده که در اینجا بعضی از آنها را می‌بینید.

ë (اجاق طیبی) + ( اجاق رحیمی) (اجاق موصلو) (اجاق اوریاد)   (اجاق فارسیمدان) (اجاق چهارده چریک)   (اجاق ایگدیر)   (اجاق افشار) ( اجاق کوروش)   (اجاق جعفر بیگلو)   (اجاق دره شوری)   (اجاق کهوا)   ( اجاق سکیز) و…

مجموعه این حروف را «‌ائل اوجاغی »‌ (اجاق ایل) می‌گویند و بر روی آنها قسم می‌خورند.

بعضی از حروف اورخون با حروف عربی ولاتین امروزه شباهتهای آشکاری دارند

مثلاً : علامت    که اجاق طوایف ایگدیر، اوریاد، قادرلو…. می‌باشد ، به صورتهای                     هم دیده شده که بی‌شباهت به حرف (q‌) لاتین نیست و یا حرف   اورخون شبیه حرف (ن) عربی است.

برای نمونه میتوان به جدول زیر با دقت بیشتر توجه نمود.

از مجموع آنچه گفته شده ، به این نتیجه می‌رسیم که «اجاق ایل » (خط و سواد ) درون و باطن انسان را روشنایی می بخشد.

بنابراین به روشنائی و روشنی بخشی هر دو اجاق قسم می‌خوریم.

(استاد اسد اله مردانی رحیمی )

برگرفته از مجله ائل سوزو